Το κείμενο αυτό είναι το τελικό της Στέλλας Ευαγγελίδου, μέρος του οποίου δημοσιεύεται από αύριο στην εφημερίδα ΕΝΩΣΙΣ. Επειδή το κείμενο προσφέρεται για ευρύτερο προβληματισμό, το αναδημοσιεύουμε στην τελική του μορφή ώστε να μην το αδικήσουμε όπως κάναμε στην εφ. ΕΝΩΣΙΣ.
Βάσος Φτωχόπουλλος
Η παγκοσμιοποιημένη κοινωνία ζει σήμερα κάτω από την Αυτοκρατορία[1] των τραπεζών και των πολυεθνικών εταιρειών οι οποίες έχουν θέσει τους λαούς σε μια κατάσταση διαρκούς πολέμου που διενεργείται μέσω μιας ανηλεούς πολιτικής. Ως Κύπρος, είμαστε μέρος μιας Ευρώπης που διοικείται από αυτή την Αυτοκρατορία και τις πολιτικές της. Είναι μια Ευρώπη όπου ο πολιτισμός και οι αξίες έχουν ήδη καταρρεύσει και που επιβάλλεται με οικονομικούς πολέμους βασισμένους σε ναζιστικές μεθόδους: από το επίπεδο της προπαγάνδας μέχρι του ηθικού εξευτελισμού, της ανθρώπινης εξαθλίωσης και της γενοκτονίας των ‘συμμαχικών’ λαών.
Δεν υπάρχει ούτε συμμαχία, ούτε αλληλεγγύη, ούτε ενωμένη Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μόνο ένας κοινοτικός πόλεμος. Σ’ αυτόν τον πόλεμο δεν χρησιμοποιούνται όπλα και δεν χύνεται αίμα, αφού στους αδύναμους επιβάλλεται μια διαδικασία αργής αυτοκτονίας.
Αναβίωση πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων και ταυτότητας
Είναι πλέον εμφανές ότι της οικονομικής κρίσης στη Κύπρο προηγήθηκε μια πολιτισμική κρίση. Επομένως, για τη διάσωση του κυπριακού κράτους χρειάζεται κατ’ αρχήν μια κοινωνική αναδιάρθρωση. Είναι σημαντικό να θυμηθούμε τις πολιτισμικές μας ιδιαιτερότητες και αξίες που έχουν αλλοιωθεί από τις τακτικές του ύστερου καπιταλισμού, ο οποίος διείσδυσε στις τοπικές κουλτούρες και κατάφερε να τις καταστρέψει με τα υλιστικά θέλγητρα του.
Η Κύπρος δεν διαφέρει από καμιά άλλη αναπτυσσόμενη χώρα που από αγροτική κοινωνία -που ήταν μέχρι την απελευθέρωση της από τους Άγγλους αλλά κυρίως και μετά την καταστροφή της οικονομικής και παραγωγικής της δομής το ’74- περιέπεσε με γοργό ρυθμό σε ένα καταναλωτικό παραλήρημα.
Είναι απαραίτητο, προτού περιπέσουμε στον αυτο-εξευτελισμό να αναλύσουμε τους λόγους που συνέβαλαν:
i) στη διάβρωση και πτώση των πολιτισμικών μας αξιών
ii) στην υποτίμηση του πολιτισμού και της εθνικής αξιοπρέπειας από εμάς τους ίδιους
iii)στις συμπεριφορές υπερκαταναλωτισμού, διαφθοράς, ξετσίπωτου νεοπλουτισμού της σημερινής μας κοινωνίας και τη σχέση αυτών με πολιτικές μεθοδεύσεις
iv) στην ανάγκη ανάκτησης της χαμένης μας ταυτότητας, η οποία βρίσκεται σε κρίση τα τελευταία, τουλάχιστον, 30 χρόνια.
Ως δεδομένο γεγονός, που χρειάζεται να ληφθεί υπόψη σ’ αυτή την ανάλυση, αποτελεί το ότι η Ελλάδα και η Κύπρος (όπως κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες) που ήταν κάτω από την τουρκοκρατία και τον αποικιοκρατικό ιμπεριαλισμό για αιώνες, δεν πέρασαν στη σύγχρονη εποχή μέσα από μια φυσιολογική διαδικασία σταδιακής εξέλιξης όπως οι χώρες που έζησαν την αναγέννηση, τη βιομηχανική επανάσταση και τη ανέλιξη της αστικής τάξης.
Όλα αυτά χρήζουν κοινωνιολογικής και ανθρωπολογικής μελέτης, η οποία αναμένεται να αναπτυχθεί από τα πανεπιστήμια μας και ιδιαίτερα από το πανεπιστήμιο Κύπρου.
Ο εκσυγχρονισμός του Κυπριακού κράτους
Ενόσω αυτές οι μελέτες θα προχωρούν, είναι δουλειά των οικονομολόγων και των πολιτικών να μελετήσουν τη σημερινή πολιτικο-οικονομική κατάσταση άμεσα, καθώς η Κύπρος ήδη βουλιάζει. Όπως φάνηκε ήταν αδύνατον, παρά τις προειδοποιήσεις κάποιων πολιτικών, να αποφευχθεί η πορεία προς την κατάρρευση του κράτους. Οι ‘ρίζες του κακού’ φαίνεται να’ ναι πολύ βαθιές όταν μια κρίση τέτοιων διαστάσεων γίνεται απαραίτητη προϋπόθεση για την αναθεώρηση ενός δημοσιονομικού και τραπεζικού συστήματος και όχι μόνο.
Βρισκόμαστε τώρα ως κοινωνία, σε μια θέση κρίσιμων επιλογών. Από εμάς εξαρτάται αν θα δούμε την παρούσα κατάσταση ως μια ευκαιρία για ένα ουσιαστικό εκσυγχρονισμό του κράτους, που δεν αφορά μόνο τα οικονομικά αλλά και τις ανθρώπινες αντιλήψεις και νοοτροπίες. Διότι, ενώ η Κύπρος είχε καταφέρει ένα ‘οικονομικό θαύμα’, οι νοοτροπίες παρέμεναν στο παρελθόν και σ’ ένα επίπεδο αρχοντο-χωριατισμού και κουτοπονηριάς. Είναι αυτές οι νοοτροπίες που υπόσκαπταν το ‘θαύμα’ που δημιουργήθηκε.
Παρ’ όλες τις εμψυχωτικές ρητορικές των πολιτικών και διαφόρων ηθικολόγων δεν είναι καθόλου σίγουρο αν θα σωθούμε! Δεν είναι καθόλου σίγουρο αν «θα βγούμε από την κρίση πιο δυνατοί» και αν «θα τα καταφέρουμε όπως και το ‘74», αν και σίγουρα, εξαρτάται από εμάς. Να μην ξεχνούμε ότι το ’74 ο κόσμος της Κύπρου ήταν ακόμα αθώος και φιλότιμος και η δημοκρατία στην οποία ζούσε πολύ νεαρή. Κι ας μην ξεχνούμε πόσα λεφτά έπεσαν τότε και από πού, για να εξαγοραστεί τόσο η αθωότητα και το φιλότιμο του όσο και η νεαρή του δημοκρατία.
Σήμερα, βρίσκεται ξανά υπό δοκιμασία το φιλότιμο όσων εξακολουθούν να το έχουν ή βγήκε πάλι στην επιφάνεια από μια ψυχή, που φαίνεται δεν χάθηκε εντελώς…«Ξέρετε πόσοι είναι έτοιμοι να δώσουν και τα χρυσά τους δακτυλίδια;» ακούμε τους πολιτικούς να λένε στα τηλεοπτικά κανάλια, προκαλώντας έτσι τα αισθήματα των πολιτών. Ακόμα μια χειραγώγηση που θυμίζει ραδιομαραθώνιο και την εκμετάλλευση των πολιτών από το ίδιο τους το κράτος, που επιμένει να παραμένει ανεύθυνο στις υποχρεώσεις του.
Αλληλεγγύη βέβαια, αλλά πως και πότε; Κάτω από ποιες συνθήκες;
Το κυπριακό κράτος είχε την ευχέρεια, ενόσω ευημερούσε, να παρέχει μια καλή στήριξη στις ευάλωτες ομάδες, ένα καλό σύστημα παιδείας, υγείας, υποδομές και υπηρεσίες προς όλους τους πολίτες. Όμως, καμιά κυβέρνηση δεν το φρόντισε. Το ‘Κυπριακό θαύμα’ δεν δημιούργησε ποτέ ένα κράτος προνοίας, παρά μόνο για μεμονωμένες ομάδες και με πολλές διακρίσεις εις βάρος άλλων που εξακολουθούν να είναι και οι πιο ευάλωτες κάτω από τις σημερινές συνθήκες[2].
Σίγουρα θα επιβιώσουμε αλλά όχι κατ’ ανάγκη σαν πολιτισμός ή σαν ελεύθεροι πολίτες. Είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε τον ρόλο των δουλοπαροίκων της ευρωπαϊκής περιφέρειας[3]; Είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε να ξαναζήσουμε την αποικιοκρατία και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και του πλούτου που μας ανήκει; Να αποποιηθούμε των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας; Αν θέλουμε να επιβιώσουμε σαν Ανθρωποι και σαν Πολιτισμός, μού φαίνεται πως πρέπει πρώτα να ανορθωθούμε σαν κοινωνία, κάνοντας αυστηρή αυτοκριτική και αναλαμβάνοντας τις ευθύνες του ο κάθε πολίτης ξεχωριστά.
Είναι φυσικό να διερωτάται σήμερα ο ιδιωτικός υπάλληλος που έχασε τη δουλειά του και ο μικρο-επιχειρηματίας που υποφέρει ήδη από την οικονομική κρίση τα τελευταία δύο χρόνια, γιατί πρέπει να λυπηθεί τον τραπεζικό και το δημόσιο υπάλληλο που τόσα χρόνια ζούσε εις βάρος του και που έκανε επιπλέον και δεύτερη δουλειά. Μήπως δεν ήταν η λογική του βολέματος που μας έφερε σ’ αυτή την κατάσταση;
‘Μαζί τα φάγαμε’ είχε πει κάποτε ο Πάγκαλος και θυμώσαμε για το θράσος.
Κι όμως, θα πρέπει να αναλογιστούμε την ευθύνη τόσο των τραπεζικών και των δημοσίων υπαλλήλων όσο και της ηγεσίας των συντεχνιών τους, για την άρνηση να συμβάλουν στη σωτηρία του κράτους ενόσω μπορούσαν. Αυτών, που με τον λαϊκισμό και την κατάχρηση της εξουσίας που έκαναν, συνέβαλαν στο να αμφισβητείται σήμερα ο ίδιος ο θεσμός(συνδικαλισμός) τον οποίο δήθεν εξυπηρετούν[4].
Για ποιο λόγο, διερωτάται ο απλός πολίτης, να ζημιώσει από τις ιδιωτικοποιήσεις κρατικών και ημικρατικών οργανισμών που οφείλονται σε δυσλειτουργία λόγω ανικανότητας του προσωπικού, αναξιοκρατίας και κατάχρησης θεσμών που οδήγησαν στη δημιουργία του δημοσιονομικού ελλείμματος;
Γιατί ο απλός πολίτης να πληρώσει με τις καταθέσεις ή ‘τα δακτυλίδια του’ τα golden boys, που ακόμα και αυτή τη στιγμή πληρώνονται εκατομμύρια, ή αυτόν που ακόμα φορά τις χρυσές μασέλες του;
Ποια είναι η ευθύνη εκείνων των πολιτικών, που αντί διαχείρισης του κράτους, ενθάρρυναν και άππωναν αυτούς που βόλεψαν με αντάλλαγμα μια ψήφο;
Ποια η ευθύνη των όσων βολεμένων ποδοπάτησαν κάποιον άλλο, με περισσότερα προσόντα και που ακόμα και σήμερα μιλούν ή πάνε σε διαμαρτυρίες μόνο όταν το ‘κόμμα’ τούς δώσει την εντολή;
Γιατί, διερωτάται ο έντιμος πολίτης, να συμβάλει ξανά στην ανασυγκρότηση ενός κράτους που θα τον καταστρέψει;
Γιατί ο σκεπτόμενος πολίτης που ψηφίζει με κριτήριο το συλλογικό καλό να λυπηθεί εκείνον που εθελοτυφλεί και ψηφίζει βάση του προσωπικού του συμφέροντος;
Γιατί ο έντιμος πολίτης να βοηθήσει εκείνον που αύριο θα ξαναπάει στο κόμμα επιζητώντας μια χάρη και το εύκολο κέρδος;
Μέσα σ’αυτό το πλαίσιο, όπου τα πάντα ελέγχονται και παρακωλύονται, κανείς δεν τιμωρείται, αφού τόσο η αστυνομία όσο και η δικαστική εξουσία, που είναι μέρος του συστήματος, κι επομένως δεν είναι σε θέση να επιβάλουν τον νόμο. Κι όπου υπάρχει ανομία, βασικά, δεν υπάρχει κράτος.
Το ‘μαζί τα φάγαμε’ ισχύει αδιάκριτα και για την κυπριακή κοινωνία. Ενόσω η ψήφος των πολιτών βασίζεται σε αυτή τη λογική, δεν πρόκειται να υπάρξει ούτε εκσυγχρονισμός ούτε πρόοδος.
Τα σύγχρονα κράτη βασίζονται στην αξιοκρατία, στους θεσμούς, στην υπευθυνότητα και στον αυτοσεβασμό και όχι στο ποιος θα εξαγοράσει ποιόν, δηλαδή, στον εξευτελισμό της ίδιας της ζωής. Ενόσω η κρατική μηχανή δεν μπορεί να λειτουργήσει λόγω των εμποδίων που προκαλεί η κομματοκρατία και ενόσω δεν υπάρχει συνειδητοποιημένη αφύπνιση εκ μέρους της κοινωνίας, η Κύπρος δεν πρόκειται να πάει μπροστά. Η δε νοοτροπία της κομματοκρατίας (με τις πελατειακές της σχέσεις και όχι μόνο) πέρασε και σε άλλες ‘φατρίες’, σε όλα τα επαγγελματικά πεδία. Οι διάφορες ‘κλίκες’ εντός επιχειρήσεων και οργανισμών λειτουργούν με τις ίδιες μαφιόζικες τακτικές των κομμάτων και σε όλες τις βαθμίδες: από τα καφενεία μέχρι τα πανεπιστήμια.
Ενωμένοι στον τόπο μας
Είναι επομένως απαραίτητο, η συνειδητή βούληση και απαίτηση των πολιτών για τη εξάλειψη της κομματοκρατίας και για την ανάληψη ευθυνών από τους πολιτικούς-φερέφωνα των ξένων δυνάμεων, που προδοτικά διέλυσαν τον τόπο. Στις τελευταίες προεκλογικές διεργασίες διεφάνη ότι, εκτός από τους καριερίστες πολιτικούς, υπάρχουν και αρκετοί άλλοι που παρέμειναν πιστοί στις αρχές τους. Είναι σήμερα ζωτικής σημασίας για τον τόπο, η συνεργασία αυτών των πολιτικών μεταξύ τους και με τους πολίτες για τη δημιουργία ενός μαζικού κινήματος που θα εργαστεί συλλογικά για τον εκσυγχρονισμό του κράτους και για τη επιβίωση της κυπριακής δημοκρατίας ενάντια στον κοινοτικό πόλεμο.
Λόγω της περιορισμένης δύναμης της Κύπρου, είναι δύσκολο ο πόλεμος αυτός να αντιμετωπισθεί μόνο σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Θέτοντας το τοπικό μας πρόβλημα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο βλέπουμε ότι η ίδια η έννοια της Ευρώπης απειλείται αυτή τη στιγμή, ενώ και άλλοι λαοί υποφέρουν από την Αυτοκρατορία (των τραπεζών και εταιρειών). Επομένως, πέραν της ενότητας σε τοπικό επίπεδο, χρειάζεται και επαφή με τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου και όχι μόνο λόγω των όμοιων οικονομικών προβλημάτων, αλλά και λόγω της πολιτισμικής μας συγγένειας[5].
Συμμαχίες αντίστασης στον κοινοτικό πόλεμο
Σήμερα, η ισοπέδωση των πολιτισμών είναι παγκόσμιο φαινόμενο και οι μικροί λαοί είναι πιο ευάλωτοι στην εξαφάνιση. Τα πολιτικο-οικονομικά συστήματα (κομμουνισμός, σοσιαλισμός, καπιταλισμός) δεν υπάρχουν πλέον με την παλιά τους μορφή και βρίσκονται επίσης σε κρίση. Όσο η δημοκρατία καταπατείται άλλο τόσο αυξάνονται οι κινητοποιήσεις και οι εξεγέρσεις των λαών. Όσο ο καπιταλισμός όπως τον ξέραμε καταρρέει, άλλο τόσο υπάρχει η ανάγκη για μια νέα μορφή πολιτικο-οικονομικού συστήματος.
Οι νέες πολιτικές δυνάμεις που είναι ανάγκη να δημιουργηθούν στην Κύπρο οφείλουν να ενωθούν με τις φωνές των Κυπρίων πολιτών και μ’ εκείνες του ευρωπαϊκού νότου. Χρειάζεται άμεσα η υγιής αντιπολίτευση αυτών των χωρών να έρθει σε επαφή, καθώς τίποτε δεν αναμένεται από τις κυβερνήσεις τους, που είναι υποτελείς στις κυβερνήσεις της βόρειας Ευρώπης και των τραπεζών.
Για τη διάσωση της Κύπρου και των χωρών του νότου είναι σημαντική η δημιουργία μιας ένωσης μεσογειακών ευρωπαϊκών χωρών, όπου με πραγματική αλληλεγγύη θα καταφέρουν να απεξαρτηθούν από τις πιο πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες. Οι νότιες χώρες διαθέτουν όλο το δυναμικό -επιστήμονες, διανοούμενους, ακόμα και άξιους πολιτικούς- που μπορούν να βγάλουν τις χώρες τους από την οικονομική και πολιτισμική κρίση. Πρωταρχικής σημασίας είναι η διερεύνηση της νομιμότητας των δανείων και των όρων που τους επιβλήθηκαν, καθώς ακούμε ήδη από τους ειδικούς ότι μεγάλο ποσό των ελλειμμάτων οφείλεται σε αποφάσεις της ίδιας της ευρωπαϊκής ένωσης, ενώ τόσο το Euro group όσο και το ELA συχνά παραβιάζουν τους ίδιους τους κανονισμούς τους.
Ενώνοντας τις δυνάμεις και εμπειρίες τους, οι χώρες του νότου[6], θα μπορέσουν να πάρουν κοινές αποφάσεις και να δημιουργήσουν ένα λόμπυ για άσκηση πίεσης μέσα στην Ε.Ε. που, ας μην ξεχνούμε, επίσης εξαρτάται από αυτές[7]. Δεν είναι διόλου αλαζονικό να πούμε ότι αυτές οι χώρες που δημιούργησαν τον πολιτισμό και που εξακολουθούν να διατηρούν στοιχεία του, έχουν μάλιστα υποχρέωση να αναλάβουν την πρωτοβουλία για την επαναφορά της Ευρώπης στις αρχές του δικαίου, της δημοκρατίας και της ειρήνης μεταξύ των λαών της, αρχές πάνω στις οποίες δημιουργήθηκε η Ε.Ε.
Μέσα από τη σύσταση νέων συμμαχιών είναι δυνατόν να προκύψουν νέα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα, που θα συμπαρασύρουν και την υπόλοιπη ανθρωπότητα έξω από τα δεινά του ύστερου καπιταλισμού. Είναι αναμενόμενο ότι μια συμμαχία αυτής της κλίμακας μπορεί να προκαλέσει μια νέα δυναμική και αλυσιδωτές αντιδράσεις υπέρ της, που αυτή τη στιγμή ίσως δεν μπορούμε καν να φανταστούμε[8].
Οι καιροί δείχνουν πως ήρθε η ώρα για την ανάδυση νέων οικονομικο-πολιτικών συστημάτων και μιας νέας συλλογικής συνείδησης, θέματα τα οποία συζητούν από χρόνια αρκετοί προοδευτικοί οικονομολόγοι, πολιτικοί και άλλοι θεωρητικοί. Οι περιστάσεις δε υποδεικνύουν και αυτούς που θα αναλάβουν το εγχείρημα και δεν είναι άλλοι από τους λαούς της μεσογειακής Ευρώπης, περιλαμβανομένης και της Κύπρου που ήδη φαίνεται να παίζει ένα σημαντικά καταλυτικό ρόλο.
Οι καιροί επιβάλλουν στους συνειδητοποιημένους πολίτες του ευρωπαϊκού νότου να αναλάβουν την πρωτοβουλία, μαζί με επιστήμονες, ανθρώπους από το χώρο της διανόησης και του πολιτισμού και όσους έντιμους πολιτικούς απέμειναν, για ένα νέο πιο ανθρώπινο σύστημα. Αλλιώς θα μιλάμε για μια ταχεία επιστροφή στον σκοταδισμό και -καθόλου απίθανο- το τέλος του πολιτισμού όπως τον ξέραμε μέχρι τώρα.
Στέλλα Ευαγγελίδου
αρχιτέκτονας
30.3.2013
[1] A. Negri & M. Hardt ,’Πλήθος. Πόλεμος και Δημοκρατία στην εποχή της Αυτοκρατορίας’, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2011(Multitude. War and Democracy in the Age of the Empire, Penguin Press,2004)
[2] Οι διαχρονικές διακρίσεις στα δικαιώματα των Κυπρίων πολιτών από το ίδιο το κράτος αναπόφευκτα προκαλούν σήμερα ένα ξέσπασμα και μια αντιπαλότητα που θέτει σε κίνδυνο την ενότητα των πολιτών ενάντια στα μεγαλύτερα κοινά δεινά.
[3] Σε αυτή δε την περιφέρεια προσπαθούν, μεταξύ άλλων , να κατακρατήσουν και όλα τα προβλήματα της μετανάστευσης από χώρες του τρίτου κόσμου, των οποίων οι πολιτισμοί έχουν ήδη καταστραφεί από τον καπιταλισμό. (βλ. Ζ. Μπάουμαν, Ρευστοί καιροί – Η ζωή την εποχή της αβεβαιότητας, Εκδόσεις Μεταίχμιο 2008/ από Z.Bauman, Liquid Times– Living in an Age of Uncertainty, Polity Press, 2007)
[4] Ο συνδικαλισμός που αποτελεί ίσως ένα από πιο σημαντικά επιτεύγματα των τελευταίων 150 χρόνων, μετά από αγώνες για δίκαιες συνθήκες εργασίας, είναι στο στόχαστρο του ύστερου καπιταλισμού. Η κατάχρηση του θεσμού εκ των έσω, δεν μπορεί παρά να διευκολύνει το έργο των εχθρών του.
[5] Η δε ταμπέλα που προσπαθούν να βάλουν οι βόρειοι Γερμανοί στους νότιους λαούς, ότι δηλαδή είναι τεμπέληδες, ουδόλως δεν πρέπει να φοβίζει. Εκτός του ότι αποτελεί μέρος μιας ρατσιστικής προπαγάνδας, πρόκειται περί διαφορετικής νοοτροπίας ως προς τη ζωή, την οποία οι μεσογειακοί λαοί θέλουν και ξέρουν να χαίρονται με ανοικτοσύνη και γενναιοδωρία. Η πειθαρχία και οργάνωση που κάποτε ήταν επίσης χαρακτηριστικό τους, εξαφανίζεται σιγά-σιγά με την καταστροφή του πολιτισμού τους και από τις τακτικές του υπερ-καταναλωτισμού ο οποίος εισέβαλε από την Αμερική ιδιαίτερα μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, γεγονός για το οποίο μιλούν αρκετοί θεωρητικοί από το 1950.
[6] Δυστυχώς, η αναφορά σε βόρεια και νότια Ευρώπη είναι δημιούργημα της τωρινής (ρατσιστικής) τάξης πραγμάτων η οποία, με τη συνεργασία των λαών και την εξέλιξη της συλλογικής τους συνείδησης, αναμένεται να εξαλειφθεί.
[7]Η αλληλεξάρτηση αφορά πολλά επίπεδα, από τον πολιτισμό μέχρι το εμπόριο. Οσο δε αφορά τους κανόνες εμπορίου προϊόντων, που διεξάγονταν για αιώνες μεταξύ των χωρών, δεν υφίστανται πλέον στην Ε.Ε. Τα διευρυμένα σύνορα των πλούσιων βορειο-κεντρικών χωρών, αντιμετωπίζουν τις πτωχότερες χώρες ως περιφέρεια, στην οποία εξάγουν τα βιομηχανοποιημένα προϊόντα τους και από την οποία ‘εισπράττουν’ -ως να’ ταν φόροι σε φεουδαρχικές κοινωνίες- τα προϊόντα του φυσικού της πλούτου.
[8] Μεταξύ άλλων, και ο γνωστός ανθρωπολόγος David Harvey, θεωρεί ότι ένα νέο οικονομικο-πολιτικό σύστημα μπορεί να πάρει δεκαετίες να διαμορφωθεί, αν και οι αντι-νεοφιλελεύθερες και δημοκρατικές βάσεις του πρέπει να τεθούν από τώρα.(π.χ. Βλ. http://www.youtube.com/watch?v=YtyZY9sKv2w)
vasosftohopoullos.wordpress.com 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.